Table of Contents
Chứng khoán phái sinh là một trong những công cụ tài chính quan trọng, nhưng cũng khá phức tạp đối với nhiều nhà đầu tư. Vậy chứng khoán phái sinh là gì? Bài viết này sẽ giải đáp mọi thắc mắc của bạn về loại hình đầu tư này, từ định nghĩa, phân loại, cách thức giao dịch đến những lưu ý quan trọng khi tham gia thị trường.
Chứng Khoán Phái Sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính có giá trị dựa trên một tài sản cơ sở. Giá trị của chứng khoán phái sinh biến động theo sự thay đổi giá của tài sản cơ sở này. Tài sản cơ sở có thể là hàng hóa (nông sản, kim loại,…) hoặc công cụ tài chính (cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,…). Chứng khoán phái sinh xác định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng liên quan đến việc thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với mức giá đã thỏa thuận trước, vào một thời điểm cụ thể trong tương lai. Bạn muốn tìm hiểu thêm về các nhân tố ảnh hưởng đến sinh thái? Hãy xem bài viết về nhân tố sinh thái là gì có mấy loại nhân tố sinh thái.
Các Loại Chứng Khoán Phái Sinh
Trên thị trường chứng khoán phái sinh, có 4 loại chính:
Hợp Đồng Kỳ Hạn
Đây là thỏa thuận giữa hai bên để mua/bán một tài sản vào thời điểm tương lai với giá xác định tại thời điểm hiện tại.
Hợp Đồng Tương Lai
Là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán. Tại Việt Nam, hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (VN30, HNX30) và trái phiếu chính phủ là những sản phẩm đầu tiên được triển khai.
Hợp Đồng Quyền Chọn
Người nắm giữ có quyền (nhưng không bắt buộc) mua hoặc bán tài sản cơ sở tại thời điểm tương lai với giá định trước. Có hai loại quyền chọn: quyền chọn mua và quyền chọn bán. Cần phân biệt rõ giữa các nhân tố vô sinh là gì nhân tố hữu sinh là gì để hiểu rõ hơn về thị trường.
Hợp Đồng Hoán Đổi
Thỏa thuận giữa hai bên để hoán đổi dòng tiền từ các công cụ tài chính trong tương lai, với thời điểm và phương pháp tính toán được quy định rõ ràng.
Giao Dịch Chứng Khoán Phái Sinh Khác Gì Giao Dịch Cổ Phiếu?
Giao dịch chứng khoán phái sinh (ví dụ: hợp đồng tương lai) tương tự giao dịch cổ phiếu, thông qua khớp lệnh hoặc thỏa thuận. Nhà đầu tư đặt lệnh dựa trên dự đoán về xu hướng chỉ số. Tuy nhiên, hợp đồng tương lai có thời hạn đáo hạn. Một điểm khác biệt quan trọng là với chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư không cần có đủ toàn bộ số tiền (khi mua) hoặc sở hữu tài sản cơ sở (khi bán). Hai hoạt động chính trong giao dịch hợp đồng tương lai là ký quỹ và thanh toán hàng ngày. Tìm hiểu thêm về hình thức sinh sản của cây dương xỉ là sinh sản gì để mở rộng kiến thức.
Ký Quỹ là gì?
Ký quỹ là khoản tiền đặt cọc đảm bảo nghĩa vụ của hai bên tham gia hợp đồng. Tỷ lệ ký quỹ ban đầu do Trung tâm Lưu ký quy định. Nhà đầu tư không đủ ký quỹ có thể bị gọi bổ sung và phải nộp đủ để duy trì vị thế.
Thanh Toán Hàng Ngày như thế nào?
Lãi/lỗ của mỗi vị thế được tính toán dựa trên giá đóng cửa hàng ngày và được thanh toán đầy đủ vào ngày hôm sau (lãi sau 11h sáng, lỗ trước 9h sáng). Đối với hợp đồng tương lai chỉ số, lãi/lỗ tính theo giá đóng cửa của chỉ số tại ngày đáo hạn. Bạn đã biết ket là viết tắt của từ gì chưa?
Quy Mô Hợp Đồng được tính như thế nào?
*Quy mô hợp đồng = Giá hợp đồng tương lai Hệ số nhân**
Lưu Ý khi Giao Dịch Chứng Khoán Phái Sinh
Nhà đầu tư cần theo dõi Tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ và Tỷ lệ tài khoản phái sinh. VNDIRECT có các mức an toàn, cảnh báo và xử lý cho từng tỷ lệ để đảm bảo an toàn giao dịch. Tham khảo thêm về cfa là gì để hiểu rõ hơn về các chứng chỉ tài chính.
Kết luận
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính phức tạp, đòi hỏi nhà đầu tư tìm hiểu kỹ trước khi tham gia. Hiểu rõ các khái niệm cơ bản, phân loại, cách thức giao dịch và các lưu ý quan trọng sẽ giúp bạn đầu tư hiệu quả và giảm thiểu rủi ro.

Nguyễn Lân Tuất là nhà khoa học người Việt Nam trong lĩnh vực vật liệu tiên tiến, hiện đang làm việc tại Đức (wiki). Ông xuất thân từ dòng họ Nguyễn Lân, gia đình có truyền thống hiếu học. Với nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy, ông đã đóng góp quan trọng trong công nghệ vật liệu, đặc biệt là màng mỏng và vật liệu chức năng, với các ứng dụng thực tiễn trong công nghiệp và khoa học.