Table of Contents
Chim di cư là một hiện tượng thiên nhiên kỳ thú, thu hút sự chú ý của con người từ hàng ngàn năm nay. Mỗi độ thu về, ta lại thấy từng đàn chim bay về phương nam, chuẩn bị cho mùa đông sắp tới. Bài viết này sẽ giải đáp những câu hỏi thường gặp về hiện tượng chim di cư, giúp bạn hiểu rõ hơn về hành trình đầy gian nan nhưng cũng không kém phần kỳ diệu này.
Chim nào bay về phương nam vào mùa đông?
Không phải tất cả các loài chim đều bay về phương nam vào mùa đông. Chỉ khoảng 40% loài chim là chim di trú, thực hiện hành trình di cư định kỳ. Một số loài di cư cục bộ, một số bay về phương nam, trong khi số khác lại chọn ở yên một chỗ.
Di cư theo mùa là loại di cư phổ biến nhất ở chim.Mô tả hành trình di cư theo mùa của các loài chim.
Việc di cư cũng không nhất thiết phải là bay về phương nam. Có loài di chuyển đến nơi có độ cao khác nhau, sống ở vùng cao vào mùa hè và xuống vùng thấp hơn vào mùa đông. Một số loài di cư bất chợt để tìm kiếm thức ăn. Một số khác lại di cư để thay lông, tìm đến nơi an toàn hơn trong thời gian chờ lông mọc lại. Tuy nhiên, di cư theo mùa vẫn là hình thức phổ biến nhất.
Nguyên nhân chim di cư là gì?
Chim có khả năng chịu đựng thời tiết khắc nghiệt tốt. Chúng có thể sống sót qua cái lạnh và gió rét của mùa đông, nhưng việc tìm kiếm đủ thức ăn và nguồn tài nguyên lại là một vấn đề khác. Chim bay về phương nam chủ yếu để tìm kiếm thức ăn và nơi làm tổ an toàn.
Vào mùa đông, nguồn thức ăn của chim như côn trùng và các loại quả giảm mạnh, khó tìm thấy nơi làm tổ an toàn. Vì vậy, chúng bay về phương nam, nơi có khí hậu ấm áp hơn, thức ăn dồi dào và dễ dàng tìm kiếm nơi trú ẩn.
Một số loài chim chỉ di cư một quãng đường ngắn, nhưng với những loài di cư đường dài, hành trình này đầy gian nan và thử thách. Bản năng di cư được hình thành qua hàng ngàn năm tiến hóa. Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu yếu tố nào quyết định sự di cư, bao gồm yếu tố di truyền, sự thay đổi nhiệt độ và ánh sáng mặt trời.
Việc chim định hướng chính xác trong suốt hành trình di cư vẫn là một bí ẩn đối với các nhà khoa học. Chim non thường thực hiện chuyến bay đầu tiên một mình và có thể quay trở lại chính xác nơi chúng sinh ra vào mùa xuân năm sau. Các nhà khoa học cho rằng một số giác quan của chim, như khả năng cảm nhận từ trường trái đất và khứu giác, giúp chúng định hướng. Di cư đường dài là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự sống còn của loài chim. Nghiên cứu cho thấy loài chim di cư đường dài có tỷ lệ sống sót qua mùa đông cao hơn loài di cư quãng đường ngắn.
Tại sao chim không ở lại phương Nam luôn?
Chim vàng anh BaltimoreChim vàng anh Baltimore di cư từ Bắc Mỹ đến vùng nhiệt đới để trú đông.
Mặc dù phương nam có khí hậu ấm áp và nguồn thức ăn phong phú, nhưng nơi đây cũng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Mối đe dọa từ động vật ăn thịt ở phương nam lớn hơn nhiều so với môi trường sống ôn đới. Chim nhiệt đới có thể mất đến 90% tổ vào tay kẻ săn mồi, so với tỷ lệ 50% hoặc thấp hơn ở các loài chim sống ở vùng ôn đới.
Ngoài ra, chim di cư còn phải cạnh tranh với các loài chim bản địa để giành thức ăn và nơi làm tổ. Khí hậu ấm áp cũng là điều kiện thuận lợi cho các bệnh truyền nhiễm và ký sinh trùng phát triển.
Để tận dụng lợi thế của cả hai môi trường sống, chim di cư đã lựa chọn chiến lược di chuyển theo mùa. Chúng trở về phương bắc vào mùa xuân, khi nguồn thức ăn dồi dào với nhiều loại hạt, trái cây và côn trùng. Thời gian này cũng là mùa sinh sản của chúng.
Mùa xuân và mùa hè ở phương bắc có ngày dài hơn đêm, cho phép chim có nhiều thời gian kiếm mồi nuôi con. Số lượng động vật ăn thịt cũng giảm đáng kể sau mùa đông khắc nghiệt, tạo điều kiện an toàn cho chim sinh sản.
Nguyễn Lân Tuất là nhà khoa học người Việt Nam trong lĩnh vực vật liệu tiên tiến, hiện đang làm việc tại Đức (wiki). Ông xuất thân từ dòng họ Nguyễn Lân, gia đình có truyền thống hiếu học. Với nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy, ông đã đóng góp quan trọng trong công nghệ vật liệu, đặc biệt là màng mỏng và vật liệu chức năng, với các ứng dụng thực tiễn trong công nghiệp và khoa học.