Hình Tượng Nghệ Thuật Thị Giác: Từ Lý Thuyết Đến Thực Hành

Hình Tượng Nghệ Thuật Là Gì?

Hình tượng nghệ thuật là một khái niệm bao hàm hình tượng trong các loại hình nghệ thuật, từ thị giác (hội họa, điêu khắc), thính giác (âm nhạc) đến văn học, miễn là đạt hiệu quả thẩm mỹ tương ứng với mỗi loại hình. Nó là sản phẩm của quá trình tư duy và thực hành sáng tạo của nghệ sĩ.

Hình tượng nghệ thuật phản ánh nét riêng của mỗi người sáng tạo và có khả năng truyền đạt ý tưởng, khơi gợi cảm xúc thẩm mỹ, tư tưởng, tính thực dụng, khả năng truyền thông và giáo dục. Mỗi loại hình nghệ thuật, từ âm nhạc, thi ca, văn học, mỹ thuật, điện ảnh, nhiếp ảnh đến sân khấu, đều có đặc thù và cách tư duy sáng tạo riêng.

Phân Loại Hình Tượng Nghệ Thuật

Hình tượng nghệ thuật được phân loại dựa trên giác quan cảm nhận và cách thức sáng tạo. Có nhiều dạng hình tượng nghệ thuật, bao gồm âm nhạc, văn học, ca múa, sân khấu, kiến trúc và mỹ thuật.

Hình Tượng Âm Nhạc

Hình tượng âm nhạc được tạo nên từ âm thanh và giai điệu, tác động đến thính giác người nghe. Nó là hình tượng vô hình, tồn tại trong dòng chảy thời gian, được cảm nhận qua âm thanh, giai điệu, tiết tấu và ca từ.

Hình Tượng Văn Học

Hình tượng văn học được xây dựng bằng ngôn ngữ văn tự, tồn tại thông qua cốt truyện và dòng thời gian. Giá trị nghệ thuật và hiệu quả thẩm mỹ của nó được cảm nhận qua quá trình đọc và nghiền ngẫm.

Hình Tượng Ca Múa

Hình tượng ca múa kết hợp ngôn ngữ âm thanh, giai điệu, ca từ và chuyển động cơ thể. Nghệ sĩ sử dụng hình thể và khả năng biểu đạt để truyền tải ý tưởng và cảm xúc.

Hình Tượng Thị Giác Trong Mỹ Thuật

Hình tượng thị giác trong mỹ thuật là tất cả những gì mắt thường có thể nhìn thấy, tồn tại ở nhiều cấp độ từ sơ lược đến hoàn chỉnh, từ tự nhiên đến nhân tạo. Nó thường được thể hiện dưới dạng phẳng (tranh vẽ) hoặc hình khối ba chiều (điêu khắc).

Hình tượng thị giác được chia thành hai loại:

• Hình tượng thị giác không thuộc lĩnh vực nghệ thuật: Những hình tượng chưa được xử lý qua tư duy sáng tạo của nghệ sĩ hoặc không đạt yêu cầu thẩm mỹ.

• Hình tượng thị giác trong mỹ thuật, kiến trúc: Những hình tượng do người học và nghệ sĩ chuyên nghiệp trong lĩnh vực mỹ thuật và kiến trúc tạo ra. Hình tượng kiến trúc mang giá trị nghệ thuật và thực dụng, tương tự như một tác phẩm điêu khắc.

Hình tượng thị giác trong mỹ thuật là nền tảng của hình tượng nghệ thuật thị giác, là kết quả của quá trình tư duy sáng tạo. Có hai mức độ:

• Hình tượng do giới mỹ thuật tạo ra nhưng chưa đạt trình độ thẩm mỹ cao: Ví dụ như bài tập của sinh viên mỹ thuật.
• Hình tượng do nghệ sĩ sáng tạo trong quá khứ và hiện tại, tồn tại trong đời sống xã hội và kho tàng mỹ thuật: Đây là hình tượng thẩm mỹ tồn tại dưới dạng tác phẩm mỹ thuật.

Hình tượng nghệ thuật là hình tượng thị giác đạt trình độ thẩm mỹ, được nghệ sĩ sáng tạo với cá tính và cảm xúc riêng. Hình tượng thị giác và hình tượng nghệ thuật thị giác là hai phạm trù khác nhau. Một bên chỉ đơn thuần là những gì mắt thấy, còn một bên là sản phẩm của sự sáng tạo, khơi gợi cảm xúc thẩm mỹ và suy tưởng.

Hình Tượng Nghệ Thuật Thị Giác

Hình tượng nghệ thuật thị giác là kết quả của tư duy và thực hành, xử lý các yếu tố hình thức để chuyển ý tưởng trừu tượng thành ngôn ngữ hữu hình, được cảm nhận bằng mắt theo quy luật thị giác, quang học, hình học không gian, cơ thể học, luật viễn cận, cảm giác học và thẩm mỹ.

Một số dạng hình tượng nghệ thuật thị giác:

• Hình tượng hai chiều: Tranh sơn dầu, tranh lụa, tranh thủy mặc, tranh dán giấy, tranh sơn mài, logo, poster, catalogue, banner.
• Hình tượng ba chiều: Tượng tròn, phù điêu, tạo dáng sản phẩm.
• Hình tượng môi trường không gian: Kiến trúc, thiết kế cảnh quan, thể hiện qua bản vẽ và công trình thực tế như nhà ở, vườn, quảng trường, sân khấu.

Hình tượng nghệ thuật thị giác khác với hình tượng âm nhạc, văn học, thi ca (ngôn ngữ trừu tượng, cảm nhận bằng thính giác) và hình tượng nghệ thuật tổng hợp (cảm nhận bằng cả thị giác và thính giác) của sân khấu, ca nhạc, điện ảnh.

Quy trình sáng tác từ hình thật đến các giải pháp thể hiện hình tượng nghệ thuật

Các bước chuyển đổi hình tượng

Phân tích bố cục và hình khối

Hình tượng nghệ thuật thị giác đạt hiệu quả thẩm mỹ, thể hiện nét riêng của người sáng tạo, khơi gợi hình tượng trừu tượng, liên tưởng và diễn tả ý tưởng, chủ đề tác phẩm, hoặc đáp ứng nhu cầu về không gian sống đẹp, độc đáo và hữu dụng (kiến trúc, thiết kế nội ngoại thất, cảnh quan).

Ví dụ về bố cục trong tranh

Quy trình sáng tác từ hình thật đến trừu tượng

Mỗi loại hình tượng nghệ thuật thị giác đều có đặc trưng ngôn ngữ riêng, xuất phát từ tư duy tạo hình, kỹ thuật thể hiện và chất liệu. Ví dụ, tư duy tạo hình cho in khắc gỗ khác với vẽ tranh lụa. Hình tượng nghệ thuật thị giác có thể được vẽ bằng tay, lắp ráp, cắt dán, nặn tạc, chạm trổ, chụp ảnh hoặc tạo ra bằng máy tính. Nó có thể tồn tại ở dạng đơn lẻ hoặc tổ hợp, được sáng tạo bởi nghệ sĩ qua các thời kỳ và thể loại như hội họa, điêu khắc, trang trí, thiết kế với nhiều kỹ thuật và chất liệu khác nhau.

Hình tượng nghệ thuật thị giác là hình ảnh được nghệ sĩ tiếp nhận từ thực tế và thể hiện lại theo cách riêng, phản ánh tư duy, cách nhìn, biện pháp tinh lọc, xử lý và dấu ấn cá nhân. Nó là kết quả của sự kết hợp giữa chủ thể và khách thể. Ngày nay, hình tượng này có thể được tạo ra bằng nhiều cách thức và chất liệu phong phú, từ vết bánh xe trên cát, vệt lụa bay, đường cày trên đồng ruộng đến sự kết hợp giữa hình vẽ, hình chụp, đồ vật và phế liệu.

Chất lượng hình tượng thị giác phụ thuộc vào tay nghề, chuyên môn và thị hiếu thẩm mỹ của người sáng tạo. Nó được biểu hiện dưới nhiều dạng thức như tả thực, đơn giản, cách điệu, biến điệu, cường điệu, ẩn dụ hoặc trừu tượng, theo khuynh hướng mô tả hoặc gợi. Ý thức, tài năng bố cục, cách phối hợp yếu tố hình thức, trình độ tạo hình và kỹ thuật diễn tả đóng vai trò quyết định chất lượng của hình tượng nghệ thuật thị giác.