Table of Contents
I. Thế Nào Là Trẻ 12 Tuổi Bướng Bỉnh?
Chủ đề “cách dạy trẻ 12 tuổi bướng bỉnh” luôn nhận được sự quan tâm lớn trên các diễn đàn dành cho cha mẹ. Ở độ tuổi này, trẻ bắt đầu hình thành ý thức về bản thân và muốn khẳng định cái tôi cá nhân. Sự bướng bỉnh đôi khi chỉ là cách trẻ thể hiện mong muốn được độc lập và tự chủ.
Dấu hiệu nhận biết trẻ 12 tuổi bướng bỉnh:
- Thường xuyên cãi lời, chống đối cha mẹ.
- Không chịu nghe theo những quy tắc đã đặt ra.
- Thích làm theo ý mình, bất chấp hậu quả.
- Dễ nổi nóng, cáu gắt và khó kiểm soát cảm xúc.
- Khó chấp nhận ý kiến trái chiều từ người lớn.
Tuy nhiên, cha mẹ đừng quá lo lắng! Sự bướng bỉnh ở tuổi 12 không phải là dấu chấm hết cho mối quan hệ giữa bạn và con. Ngược lại, đây là cơ hội để bạn hiểu con hơn, đồng hành cùng con vượt qua giai đoạn khó khăn này và giúp con phát triển toàn diện. Theo Tiến sĩ tâm lý học Lisa Damour, tác giả cuốn “Untangled: Guiding Teenage Girls Through the Seven Transitions into Adulthood”, “Sự nổi loạn ở tuổi dậy thì là một phần tự nhiên của quá trình trưởng thành. Điều quan trọng là cha mẹ cần giữ bình tĩnh và tìm cách kết nối với con.”
II. 12+ Cách Dạy Trẻ 12 Tuổi Bướng Bỉnh Cha Mẹ Cần Biết
1. Lắng Nghe Thay Vì Tranh Cãi
Trẻ bướng bỉnh thường có xu hướng đối đầu. Thay vì lao vào tranh cãi, hãy chọn cách lắng nghe con một cách chân thành. Biến cuộc đối đầu thành một cuộc trò chuyện cởi mở, nơi con cảm thấy được tôn trọng và thấu hiểu.
Khi bạn thể hiện sự sẵn sàng lắng nghe, con sẽ cảm nhận được sự tôn trọng và cũng sẽ cởi mở hơn với bạn. Một cuộc trò chuyện nghiêm túc nhưng nhẹ nhàng sẽ giúp bạn hiểu được suy nghĩ, mong muốn và lý do khiến con trở nên khó bảo. Từ đó, bạn có thể giải thích đúng sai và hướng dẫn con cách giải quyết vấn đề phù hợp.
Hãy nhớ rằng, la mắng hay tranh cãi chỉ khiến tình hình tồi tệ hơn. Lắng nghe và thấu hiểu là chìa khóa để kết nối với con và giúp con phát triển.
2. Kết Nối Thay Vì Ép Buộc
Đối mặt với những đứa con 12 tuổi đầy cá tính và bướng bỉnh, nhiều bậc cha mẹ cảm thấy “bó tay”. Tuy nhiên, thay vì áp dụng phương pháp “truyền thống” là ép buộc con, hãy thử kết nối với con để hóa giải sự cứng đầu và uốn nắn hành vi của con một cách hiệu quả.
Trẻ 12 tuổi thường có xu hướng chống đối khi bị ép buộc làm điều gì đó. Đây là bản năng phản kháng tự nhiên xuất hiện ở những đứa trẻ có cá tính mạnh mẽ.
Chẳng hạn, con bạn không muốn làm bài tập về nhà. Thay vì quát mắng và bắt con phải ngồi vào bàn học ngay lập tức, hãy thử trò chuyện với con để hiểu lý do con không muốn làm bài tập. Có thể con đang gặp khó khăn với bài tập đó, hoặc con đang cảm thấy mệt mỏi sau một ngày dài ở trường. Sau khi lắng nghe con, bạn có thể giúp con tìm ra giải pháp phù hợp, chẳng hạn như chia nhỏ bài tập ra để con dễ dàng hoàn thành hơn, hoặc cho con nghỉ ngơi một chút trước khi bắt đầu làm bài tập.
3. Cho Con Quyền Lựa Chọn
Bắt buộc một đứa trẻ cứng đầu phải làm những việc mà con không muốn chắc chắn sẽ xảy ra phản kháng. Vì vậy, thay vì ép buộc một đứa trẻ ương bướng thực hiện những điều không mong muốn, hãy tạo cho con quyền lựa chọn. Việc này giúp bé cảm nhận được sự độc lập và tự chủ trong phạm vi nhất định, từ đó giảm thiểu phản ứng tiêu cực.
Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, hãy giới hạn số lượng lựa chọn (khoảng 2 hoặc 3) và hướng đến những phương án phù hợp.
Chẳng hạn, khi con bạn không muốn mặc áo khoác khi ra ngoài, hãy đưa ra hai lựa chọn: “Con muốn mặc áo khoác màu xanh hay màu đỏ?”. Với cách này, con sẽ vui vẻ lựa chọn một trong hai chiếc áo, đồng thời bạn cũng đạt được mục đích giữ ấm cho con khi ra ngoài.
4. Luôn Giữ Bình Tĩnh và Chậm Lại
Đôi khi, sự “bướng bỉnh” của trẻ chỉ đơn giản là do con chưa hiểu rõ yêu cầu của người lớn. Thay vì vội vàng trách móc hay la mắng, hãy dành thời gian để chậm lại, hít thở sâu và đặt câu hỏi để hiểu rõ hơn về suy nghĩ của con. Đây là bước đầu tiên để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.
Đặc biệt quan trọng là bạn cần giữ bình tĩnh khi trẻ mất kiểm soát cảm xúc. Nếu người lớn cũng nóng giận, điều đó chỉ khiến cho tình hình trở nên tồi tệ hơn. Thay vì vậy, hãy kiên nhẫn trò chuyện với con, giải thích cho con hiểu hành vi nào là đúng, hành vi nào là sai. Tránh quát mắng hay áp đặt suy nghĩ của bạn lên con, hãy từ từ phân tích và giúp con hiểu rõ lý do đằng sau mỗi lời khuyên.
5. Thiết Lập Quy Tắc Rõ Ràng
Nuôi dạy con cái là một hành trình đầy thử thách, đòi hỏi sự kiên nhẫn và linh hoạt từ cha mẹ. Một trong những bài học quan trọng là tạo ra sự cân bằng giữa tự do lựa chọn và kỷ luật.
Cha mẹ cần thiết lập các quy tắc rõ ràng và nhất quán, đồng thời đảm bảo con hiểu được lý do đằng sau mỗi quy tắc. Chẳng hạn, quy định về thời gian sử dụng thiết bị điện tử, giờ ăn tối cùng gia đình, hoặc những việc nhà mà con cần phải làm.
Khi bé lớn hơn, cha mẹ có thể trao cho con tự do lựa chọn và chịu trách nhiệm với sự lựa chọn đó, giúp con phát triển tính tự lập, tự tin và khả năng đưa ra quyết định. Cha mẹ nên tạo cơ hội cho con lựa chọn trong những việc phù hợp với độ tuổi và khả năng của con. Ví dụ, con có thể tự chọn quần áo, đồ chơi, hoặc hoạt động vui chơi.
6. Đặt Mình Vào Vị Trí Của Con và Tôn Trọng Trẻ
Để thấu hiểu hành vi của con, thi thoảng chúng ta cần đặt mình vào vị trí của con để nhìn nhận vấn đề. Thay vì áp đặt, hãy thử áp dụng những cách sau để con cảm thấy được tôn trọng và hợp tác hơn:
- Tìm kiếm sự hợp tác: Thay vì ra lệnh, hãy cùng con thảo luận và đưa ra lựa chọn phù hợp.
- Cảm thông với con: Lắng nghe và thấu hiểu cảm xúc của con, tránh phớt lờ hay coi thường suy nghĩ của bé.
- Thiết lập quy tắc rõ ràng: Đưa ra những quy tắc nhất quán và dễ hiểu để con biết điều gì được phép và điều gì không.
- Cho phép con tự do: Tạo điều kiện cho con tự do khám phá và phát triển trong phạm vi an toàn.
- Giữ lời hứa: Luôn thực hiện lời hứa với con để xây dựng lòng tin và sự tôn trọng.
- Làm gương cho con: Cha mẹ chính là tấm gương sáng cho con noi theo, hãy thể hiện hành vi mà bạn muốn con học hỏi.
7. Đàm Phán Thay Vì Ra Lệnh
Thay vì nói “không”, hãy thử thương lượng với trẻ.
Thay vì từ chối trực tiếp khi trẻ yêu cầu điều gì đó, hãy thử áp dụng phương pháp thương lượng để giúp trẻ hiểu và chấp nhận quyết định của bạn.
Ví dụ, khi con muốn đi chơi game sau khi đã hết thời gian quy định, thay vì nói “không”, bạn có thể:
- Đề xuất lựa chọn khác: “Mẹ biết con muốn chơi game, nhưng đã hết giờ rồi. Con có thể đọc sách, xem phim hoặc làm việc khác mà con thích.”
- Giải thích lý do: “Con chơi game nhiều sẽ ảnh hưởng đến mắt và sức khỏe. Mẹ muốn con có thời gian nghỉ ngơi và làm những việc khác nữa.”
- Lắng nghe ý kiến của trẻ: “Con muốn chơi game vì sao? Con thích chơi game gì?”
Bằng cách thương lượng, bạn sẽ giúp trẻ hiểu được lý do cho quyết định của bạn và cảm thấy được tôn trọng. Điều này sẽ giúp trẻ dễ dàng chấp nhận hơn mà không mè nheo hay khóc lóc.
Tuy nhiên, hãy nhớ rằng thương lượng không đồng nghĩa với nhượng bộ. Đối với những yêu cầu vô lý hay quá đáng, bạn cần giữ vững lập trường và kiên quyết từ chối. Việc này giúp trẻ hiểu rằng bạn luôn lắng nghe và tôn trọng ý kiến của con, nhưng cũng có những nguyên tắc và giới hạn mà con cần tuân theo.
8. Tạo Thời Gian Chờ Cho Bé
Khi bé đang hăng say làm một việc gì đó, việc chuyển sang hoạt động khác có thể gặp chút khó khăn. Thay vì yêu cầu bé dừng đột ngột, hãy dành cho bé thời gian để chuẩn bị tinh thần.
Cách đơn giản nhất là báo trước cho bé thời gian chuyển đổi:
“Con yêu, 15 phút nữa là đến giờ ăn tối nhé!”
“Con yêu, chơi thêm 10 phút nữa là con phải đi tắm nhé!”
Việc thông báo trước giúp bé có thời gian để sắp xếp, hoàn thành việc đang làm và chuẩn bị cho hoạt động tiếp theo. Sử dụng đồng hồ cát hoặc đồng hồ báo thức cũng là một cách hiệu quả để bé hình dung thời gian và tự giác thực hiện yêu cầu.
9. Phớt Lờ Yêu Cầu Quá Đáng
Đối mặt với những đứa trẻ cứng đầu, vòi vĩnh, cha mẹ cần ghi nhớ một nguyên tắc quan trọng: không nên đáp ứng mọi yêu cầu vô lý của con. Nếu lần đầu tiên bạn đáp ứng, con sẽ coi đó là điều hiển nhiên và tiếp tục vòi vĩnh nhiều hơn nữa trong tương lai. Khi không được đáp ứng, trẻ có thể dỗi hờn, quấy khóc, nhưng đây là điều cha mẹ cần kiên nhẫn vượt qua.
Hãy kiên quyết từ chối những yêu cầu vô lý của trẻ. Khi giải thích, phân tích không hiệu quả, cha mẹ có thể áp dụng chiến thuật phớt lờ. Lặp lại phương pháp này một cách kiên nhẫn, trẻ sẽ dần học được cách chấp nhận và từ bỏ thói quen vòi vĩnh vô lý. Qua đó, con sẽ hiểu rằng không phải bất cứ yêu cầu nào của mình cũng được đáp ứng.
10. Tránh Tranh Cãi Trước Mặt Con
Gia đình là tổ ấm, là nơi con trẻ tìm thấy sự bình yên, thoải mái, an toàn và vui vẻ. Để xây dựng môi trường gia đình hạnh phúc, người lớn cần đối xử tôn trọng, lịch sự với nhau, tránh những hành vi xích mích, cãi cọ.
Trẻ em học hỏi từ việc quan sát và thường có xu hướng bắt chước những gì nhìn thấy. Do vậy, việc người lớn giữ gìn sự hòa hợp, tránh tranh cãi hay xung đột trước mặt con là vô cùng quan trọng.
Bên cạnh đó, cha mẹ cần tránh lăng mạ, xúc phạm con. Việc gắn mác “bướng bỉnh”, “khó dạy” cho con không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý trẻ mà còn cản trở quá trình sửa đổi hành vi. Thay vì chỉ trích, hãy kiên nhẫn tìm hiểu nguyên nhân và hướng dẫn con cách giải quyết vấn đề phù hợp.
Hãy ghi nhớ rằng, mỗi đứa trẻ đều có những đặc điểm tính cách riêng biệt. “Bướng bỉnh” chỉ là một đặc điểm, không phải bản chất của con. Với sự yêu thương, thấu hiểu và phương pháp giáo dục đúng đắn, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp con sửa đổi và phát triển tốt hơn.
11. Khuyến Khích và Khen Ngợi
Đối mặt với những đứa trẻ 12 tuổi bướng bỉnh, các chuyên gia khuyên rằng cha mẹ cần giữ thái độ tích cực và làm gương cho con. Thay vì nhìn nhận sự bướng bỉnh của con bằng con mắt tiêu cực, hãy xem đó là biểu hiện của một cá tính độc lập và mạnh mẽ.
Vì vậy, để giúp con trở nên ngoan ngoãn và biết nghe lời hơn, cha mẹ nên thường xuyên động viên và khen ngợi con. Khi bé biết nghe lời hoặc làm được việc tốt, dù là việc nhỏ nhặt, hãy khen ngợi để khích lệ tinh thần của con.
12. Nhất Quán Trong Phương Pháp Dạy Dỗ
Để giáo dục một đứa trẻ cứng đầu biết nghe lời, điều quan trọng là người lớn trong nhà cần thống nhất phương pháp dạy dỗ. Tránh trường hợp ông bà nuông chiều, đáp ứng mọi yêu cầu vô lý của trẻ, khiến bé ngày càng bướng bỉnh và khó bảo hơn.
Sự đồng nhất về quan điểm, thái độ nghiêm túc và không bênh vực trẻ một cách vô lý từ phía người lớn sẽ giúp những cô bé/cậu bé cứng đầu trở nên ngoan ngoãn hơn. Theo nhà tâm lý học lâm sàng Wendy Mogel, tác giả cuốn “The Blessing of a Skinned Knee,” cha mẹ nên “thống nhất về các quy tắc và giới hạn, và tuân thủ chúng một cách nhất quán.”
III. Mẹo Đối Phó Với Một Số Tình Huống Cụ Thể
Dạy dỗ trẻ bướng bỉnh không phải là điều dễ dàng, nhưng với sự kiên nhẫn và khéo léo, cha mẹ hoàn toàn có thể “thuần hóa” các bé. Dưới đây là một số bí quyết hữu ích dành cho cha mẹ trong một số trường hợp cụ thể:
- Khi con không muốn làm việc nhà: Hãy biến việc nhà thành một trò chơi thú vị, hoặc giao cho con những công việc phù hợp với khả năng của con.
- Khi con không muốn đi học: Hãy tìm hiểu lý do con không muốn đi học, có thể con đang gặp khó khăn với bài vở, hoặc con bị bạn bè trêu chọc. Sau khi tìm hiểu nguyên nhân, bạn có thể giúp con giải quyết vấn đề.
- Khi con không muốn nghe lời: Hãy lắng nghe con một cách chân thành, cố gắng hiểu suy nghĩ của con, và giải thích cho con hiểu lý do vì sao bạn muốn con làm như vậy.
Kết Luận
Nuôi dạy con là một hành trình đầy thử thách, đặc biệt khi đối mặt với những đứa trẻ bướng bỉnh. Tuy nhiên, với 12+ cách dạy trẻ 12 tuổi bướng bỉnh được chia sẻ trong bài viết này, hy vọng cha mẹ sẽ có thêm bí quyết để dạy con trở nên ngoan ngoãn một cách nhẹ nhàng và hiệu quả.
Hãy nhớ rằng, kiên nhẫn, yêu thương và thấu hiểu là chìa khóa vàng để giáo dục con cái. Hãy áp dụng những phương pháp phù hợp với tính cách và độ tuổi của con để giúp con phát triển toàn diện và trở thành một người tốt.
Chúc cha mẹ thành công!
Tài liệu tham khảo
- Damour, L. (2016). Untangled: Guiding Teenage Girls Through the Seven Transitions into Adulthood. Ballantine Books.
- Mogel, W. (2008). The Blessing of a Skinned Knee: Using Jewish Teachings to Raise Self-Reliant Children. Penguin Books.
