Đạo Bất Đồng Bất Tương Vi Mưu: Nghĩa Là Gì?

“Đạo bất đồng bất tương vi mưu” là một câu nói quen thuộc trong văn hóa Việt Nam, thường được dùng để chỉ sự khác biệt về quan điểm, lý tưởng khiến người ta khó lòng hợp tác. Vậy câu nói này thực sự có ý nghĩa gì và bắt nguồn từ đâu? Hãy cùng Shining Home – Gia Đình Anh Ngữ tìm hiểu chi tiết.

Đạo Bất Đồng Bất Tương Vi Mưu là gì?

Câu nói “Đạo bất đồng bất tương vi mưu” có thể hiểu theo nhiều nghĩa:

• Những người khác lý tưởng, chí hướng không thể cùng nhau mưu cầu đại sự.
• Người có quan điểm khác biệt khó lòng ngồi lại bàn bạc, trao đổi.
• Khác ngành nghề, lĩnh vực thì khó mà cùng nhau đàm đạo.

Tóm lại, “Đạo bất đồng bất tương vi mưu” nhấn mạnh rằng sự khác biệt về chí hướng sẽ dẫn đến khó khăn trong việc hợp tác, bàn bạc. Cố gắng miễn cưỡng chỉ gây tổn thương và khó đạt được thành công.

Không Cùng Chí Hướng là gì?

Câu chuyện thời Đông Hán về Quản Ninh và Hoa Hâm minh họa rõ nét ý nghĩa này. Khi cuốc đất, họ đào được vàng. Quản Ninh làm ngơ, Hoa Hâm thì nhặt lên xem rồi vứt xuống. Sau đó, khi có đám rước náo nhiệt, Quản Ninh vẫn đọc sách, còn Hoa Hâm chạy ra xem. Quản Ninh nhận ra sự khác biệt chí hướng và cắt đôi chiếu, từ đó không còn xem Hoa Hâm là bạn.

“Nhân các hữu chí, bất năng cường miễn” và “Yến tước an tri hồng hộc chi chí” trong Sử ký cũng mang ý nghĩa tương tự “Đạo bất đồng bất tương vi mưu”. Mỗi người có chí hướng riêng, khó hiểu hết chí hướng của người khác. “Tam quan” (thế giới quan, giá trị quan, nhân sinh quan) bất đồng sẽ khó tạo nên tình bạn thực sự.

Ví dụ:

• Khác biệt về thế giới quan: Một người kính sợ thiên lý, một người sùng bái quyền lực.
• Khác biệt về giá trị quan: Một người coi trọng lương tri, một người theo đuổi vật chất.
• Khác biệt về nhân sinh quan: Một người thích cuộc sống bình dị, một người ham muốn quyền cao chức trọng.

Sự khác biệt “tam quan” là rào cản lớn trong giao tiếp. Bàn luận sẽ dẫn đến nhàm chán, thậm chí làm tổn thương nhau.

Người Cùng Chí Hướng là gì?

Người cùng chí hướng là người đồng lòng, đồng điệu trong suy nghĩ và hành động để đạt được mục tiêu chung. Kinh dịch có câu: “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, ý chỉ sự cộng hưởng, hòa hợp giữa những thứ tương đồng. Kịch dịch. Hệ từ thượng cũng viết: “Phương dĩ loại tụ, vật dĩ quần phân”, nghĩa là những thứ cùng loại thường tụ về một chỗ.

Người xưa cho rằng, tri kỷ là người có chung chí hướng, lập trường và quan điểm. Họ gọi đó là “đồng tâm, đồng đạo”.

Đạo Bất Đồng Bất Tương Vi Mưu trong tiếng Trung

Trong tiếng Trung, câu nói này được viết là: “道不同，不相为谋”. Tạm dịch: Không cùng một trình độ tu Đạo thì tâm cảnh cũng khác nhau xa.

Nguồn Gốc của Đạo Bất Đồng Bất Tương Vi Mưu

Câu nói bắt nguồn từ Luận Ngữ của Khổng Tử, nguyên văn là 子曰：”道不同，不相为谋”. Câu chuyện Khổng Tử và Lão Tử cũng minh họa cho ý nghĩa này. Khổng Tử thỉnh giáo Lão Tử về Đạo, Lão Tử cho rằng Đạo là vô hình, chỉ có thể cảm nhận.

Lão Tử khuyên Khổng Tử không nên tranh giành, sống thuận theo tự nhiên. Khổng Tử sau đó so sánh tư tưởng của Lão Tử như con rồng, vượt ngoài tầm với. “Đạo” ở đây không chỉ là con đường mà còn là chí hướng, tư tưởng, quan niệm, học thuật, tín ngưỡng…

“Đạo bất đồng bất tương vi mưu” luôn đúng trong mọi thời đại. Dù có thể cùng nhau đi một đoạn đường, nhưng nếu khác chí hướng, cuối cùng vẫn sẽ chia tay. Chính vì vậy mới có câu: “Trăm năm tri kỷ khó tìm, tri âm khó gặp, bạn hiền khó quen”.