Hiện Tượng Déjà Vu Là Gì? Nguyên Nhân Và Phân Loại

Déjà vu, một hiện tượng tâm lý kỳ lạ khiến chúng ta cảm thấy như đã trải qua một tình huống nào đó trước đây, mặc dù thực tế thì chưa từng. Bài viết này sẽ giải đáp mọi thắc mắc về déjà vu, từ định nghĩa, phân loại, nguyên nhân đến các nghiên cứu khoa học liên quan.

Déjà Vu là gì?

Déjà vu, tiếng Pháp có nghĩa là “đã thấy”, mô tả cảm giác kỳ lạ khi ta gặp một tình huống hoàn toàn mới nhưng lại cảm thấy vô cùng quen thuộc, như thể đã trải qua trước đây. Cảm giác này rất phổ biến, nhưng không phải ai cũng nhận ra mình đã từng trải nghiệm. Khoa học hiện đại đã bác bỏ quan niệm cho rằng déjà vu là một hiện tượng siêu nhiên hay tiên tri.

Ví dụ, bạn đang du lịch đến một thành phố lần đầu tiên, nhưng bỗng nhiên cảm thấy khung cảnh này rất quen thuộc, như đã từng đến đây trước đó. Hoặc khi đang trò chuyện với bạn bè, bạn đột nhiên có cảm giác cuộc trò chuyện này đã diễn ra y hệt trong quá khứ.

Phân loại Déjà Vu

Déjà vu được chia thành hai loại chính:

• Déjà vu liên quan đến bệnh lý: Hiện tượng này xuất hiện thường xuyên, kéo dài và có thể kèm theo các triệu chứng khác như ảo giác, hoang tưởng. Đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý thần kinh như động kinh, đặc biệt là động kinh thùy thái dương.
• Déjà vu không bệnh lý: Xảy ra ở người khỏe mạnh, thường xuyên hơn ở những người hay đi du lịch, xem phim. Tình trạng này thường giảm dần theo tuổi tác.

Nguyên nhân gây ra Déjà Vu

Có nhiều giả thuyết về nguyên nhân gây ra déjà vu, bao gồm:

Sự đánh lừa của giác quan

Một giả thuyết cho rằng déjà vu xảy ra khi các giác quan đánh lừa não bộ. Tín hiệu từ các giác quan truyền về não có thể tạo ra cảm giác quen thuộc, mặc dù thực tế ta chưa từng trải qua tình huống đó.

Lỗi biên mục trong não

Giả thuyết này cho rằng sự cố trong quá trình lưu trữ thông tin của não bộ, khiến thông tin mới được lưu vào bộ nhớ dài hạn thay vì ngắn hạn, tạo ra cảm giác đã trải qua sự việc từ lâu.

Sự không đồng bộ trong hoạt động não bộ

Vùng vỏ não Rhinal cortex, chịu trách nhiệm kích hoạt cảm giác quen thuộc, có thể hoạt động không đồng bộ với các trung khu xử lý bộ nhớ khác, dẫn đến cảm giác déjà vu mơ hồ, không rõ ràng.

Mối liên hệ với bệnh động kinh

Người bị động kinh, đặc biệt là động kinh thùy thái dương, thường trải nghiệm déjà vu trước khi lên cơn co giật. Hiện tượng này được cho là do sự phóng điện bất thường của các nơron thần kinh ở thùy thái dương.

Tổn thương não

Déjà vu mãn tính có thể là hậu quả của tổn thương não, đặc biệt là ở thùy thái dương hoặc thùy trán. Người mắc chứng này gặp khó khăn trong cuộc sống hàng ngày do cảm giác déjà vu thường xuyên ám ảnh.

Mối liên hệ với giấc mơ

Một số nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa déjà vu và giấc mơ. Trải nghiệm déjà vu có thể trùng lặp với tình huống trong mơ, hoặc do một số yếu tố trong giấc mơ được ghi nhớ và hiển thị ra ngoài đời thực.

Déjà Vu và trí nhớ

Các nghiên cứu khoa học đã cố gắng tái tạo hiện tượng déjà vu trong phòng thí nghiệm thông qua thôi miên và thực tế ảo. Những thí nghiệm này cho thấy déjà vu có thể là một hiện tượng trí nhớ, xảy ra khi ta gặp một tình huống giống với ký ức thực tế nhưng không thể nhớ lại đầy đủ.

Mặc dù déjà vu thường là một hiện tượng tâm lý vô hại, nhưng nếu bạn gặp phải déjà vu mãn tính hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường khác, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.