Xử Lý Tài Sản Thế Chấp Là Hàng Hóa Luân Chuyển: Thực Trạng và Kiến Nghị

Hàng Hóa Luân Chuyển trong Sản Xuất Kinh Doanh là gì?

Hàng hóa luân chuyển trong sản xuất kinh doanh là những tài sản lưu động thường xuyên được mua bán, trao đổi hoặc thay thế. Chúng bao gồm nguyên vật liệu, sản phẩm dở dang, thành phẩm, hàng tồn kho. Đặc điểm của loại hàng hóa này là tính tạm thời, không cố định, biến đổi theo nhu cầu kinh doanh. Việc thế chấp hàng hóa luân chuyển phức tạp hơn so với tài sản cố định do tính chất biến đổi và khó quản lý.

Ảnh minh họa về hàng hóa luân chuyển.

Doanh nghiệp thường sử dụng hàng hóa luân chuyển để thế chấp vay vốn, mở rộng khả năng tiếp cận nguồn vốn mà không bị giới hạn bởi tài sản cố định. Hàng hóa này vẫn có thể được sử dụng trong sản xuất kinh doanh, tạo dòng tiền liên tục.

Pháp luật Việt Nam thừa nhận việc thế chấp hàng hóa luân chuyển nhưng chưa có định nghĩa chính thức. Theo Bộ luật Dân sự 2015, thế chấp hàng hóa luân chuyển là việc dùng hàng hóa làm tài sản bảo đảm mà không yêu cầu doanh nghiệp ngừng sử dụng hoặc luân chuyển chúng.

Bên thế chấp hàng hóa luân chuyển được quyền bán, thay thế, trao đổi hàng hóa. Quyền thế chấp chuyển sang tài sản thay thế hoặc số tiền bán được. Việc đăng ký thế chấp hàng hóa luân chuyển không bắt buộc nhưng được khuyến khích để bảo vệ quyền ưu tiên xử lý tài sản.

Thế chấp kho hàng và thế chấp hàng hóa luân chuyển thường được coi là đồng nhất trong thực tế giao dịch bảo đảm, vì việc thế chấp thường chỉ áp dụng cho hàng hóa trong kho.

Quy Định Pháp Luật về Xử Lý Tài Sản Thế Chấp Hàng Hóa Luân Chuyển

Việc xử lý tài sản thế chấp hàng hóa luân chuyển tuân theo Bộ luật Dân sự 2015. Tổ chức tín dụng được xử lý tài sản khi: bên thế chấp không thực hiện nghĩa vụ; bên vay phải trả nợ trước hạn do vi phạm hợp đồng; hoặc các trường hợp khác theo thỏa thuận.

Khoản 4 Điều 321 Bộ luật Dân sự 2015 cho phép bên thế chấp sử dụng, quản lý và luân chuyển tài sản, nhưng bên nhận thế chấp có quyền yêu cầu xử lý tài sản nếu bên vay vi phạm nghĩa vụ.

Trên thực tế, việc xử lý tài sản xảy ra khi bên thế chấp không thực hiện nghĩa vụ trả nợ, vi phạm nghĩa vụ, chuyển đổi hoạt động mà không trả nợ, hoặc bị phá sản.

Các phương thức xử lý bao gồm bán đấu giá, bên nhận thế chấp tự bán, gán nợ, hoặc phương thức khác theo thỏa thuận. Tổ chức tín dụng thường bán trực tiếp hoặc bán đấu giá để thu hồi nợ.

Việc đăng ký giao dịch bảo đảm, dù không bắt buộc, rất quan trọng để xác định quyền ưu tiên xử lý tài sản, đặc biệt là khi tài sản đã thay đổi.

Thứ tự thanh toán khi xử lý tài sản: chi phí xử lý tài sản, chi phí liên quan đến khoản vay, nợ gốc, rồi đến các chi phí khác.

Khó Khăn, Vướng Mắc khi Xử Lý Tài Sản Thế Chấp Hàng Hóa Luân Chuyển

Pháp luật chưa có quy định cụ thể về hàng hóa luân chuyển, gây khó khăn cho việc áp dụng. Việc thiếu quy định về đăng ký thế chấp khiến việc xử lý tài sản gặp khó khăn, đặc biệt khi tranh chấp với bên thứ ba.

Việc bên thế chấp được bán hàng hóa trong thời gian thế chấp có thể dẫn đến mất quyền thu hồi tài sản cho tổ chức tín dụng. Việc định giá và quản lý tài sản cũng gặp khó khăn do giá trị hàng hóa biến động.

Quy định của Bộ luật Hình sự về trách nhiệm của nhân viên tín dụng chưa phù hợp, khiến tổ chức tín dụng e ngại nhận thế chấp hàng hóa luân chuyển. Việc theo dõi tài sản trong suốt thời hạn thế chấp cũng là một thách thức.

Một số tổ chức tín dụng đã đầu tư tổng kho riêng để quản lý tài sản thế chấp, nhưng phương thức này cũng tiềm ẩn rủi ro. Việc một lô hàng thế chấp cho nhiều tổ chức tín dụng cũng gây khó khăn cho việc kiểm soát.

Kiến Nghị Hoàn Thiện Pháp Luật và Nâng Cao Hiệu Quả Xử Lý Tài Sản Thế Chấp

Cần sửa đổi khoản 4 Điều 321 Bộ luật Dân sự 2015 để hạn chế thất thoát hàng hóa đã thế chấp. Cần tạo điều kiện cho tổ chức tín dụng theo dõi, giám sát quá trình luân chuyển hàng hóa bằng công nghệ thông tin.

Pháp luật cần quy định đăng ký tài sản bảo đảm đối với hàng hóa luân chuyển để ghi nhận quyền sở hữu và quyền thế chấp, xác định quyền ưu tiên xử lý tài sản.

Cần có giải pháp hạn chế trách nhiệm pháp lý của nhân viên tín dụng khi xảy ra lừa đảo. Tổ chức tín dụng nên có chính sách quản lý tài sản bảo đảm là hàng tồn kho luân chuyển, yêu cầu khách hàng báo cáo định kỳ và chịu trách nhiệm về hiện trạng tồn kho.

Kết luận

Việc xử lý tài sản thế chấp là hàng hóa luân chuyển còn nhiều vướng mắc. Cần hoàn thiện pháp luật về giao dịch bảo đảm, tạo hệ thống pháp lý rõ ràng, minh bạch, giúp các bên quản lý và giám sát tài sản, thúc đẩy giao dịch tín dụng và phát triển thị trường tài chính.