Kinh Tế Tuần Hoàn: Giải Pháp Phát Triển Bền Vững Cho Việt Nam

Kinh tế tuần hoàn là gì?

Kinh tế tuần hoàn (Circular Economy) là mô hình kinh tế hướng đến việc kéo dài tuổi thọ của vật chất và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Khác với kinh tế tuyến tính truyền thống (khai thác – sản xuất – tiêu thụ – thải bỏ), kinh tế tuần hoàn tập trung vào việc tái sử dụng, tái chế và tái tạo tài nguyên theo vòng khép kín. “Rác thải” của một quy trình được xem là nguyên liệu cho quy trình khác, tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và giảm thiểu chất thải.

Hình ảnh minh họa mô hình kinh tế tuần hoàn.

Tại sao kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu?

Việc chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn là thiết yếu cho Việt Nam và thế giới vì bốn lý do chính:

• Khan hiếm tài nguyên: Nhu cầu nguyên liệu thô ngày càng tăng trong khi nguồn tài nguyên, đặc biệt là khoáng sản, đang cạn kiệt.
• Phụ thuộc nguyên liệu: Nhiều quốc gia phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ nước ngoài, gây căng thẳng chính trị toàn cầu.
• Biến đổi khí hậu: Kinh tế tuyến tính góp phần vào biến đổi khí hậu do phát thải khí nhà kính. Kinh tế tuần hoàn sử dụng năng lượng tái tạo, giúp giảm thiểu tác động này.
• Cơ hội kinh tế: Kinh tế tuần hoàn tạo ra cơ hội cho đổi mới, thiết kế, tái chế và sáng tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Việt Nam đã có những mô hình tương tự kinh tế tuần hoàn từ lâu, như mô hình Vườn – Ao – Chuồng (VAT). Các khái niệm như “khu công nghiệp sinh thái”, “sản xuất sạch hơn” và “không phát thải” cũng đã được nghiên cứu và áp dụng.

Các quan điểm về kinh tế tuần hoàn

Có nhiều định nghĩa về kinh tế tuần hoàn, nhưng đều hướng đến mục tiêu chung là phát triển bền vững. Một số quan điểm tiêu biểu:

• Pearce và Turner (1990): “Mọi thứ đều là đầu vào đối với thứ khác”.
• UNIDO: Chu trình sản xuất khép kín, chất thải trở thành nguyên liệu.
• Ellen MacArthur Foundation (2012): Hệ thống khôi phục và tái tạo, sử dụng năng lượng tái tạo, giảm thiểu chất thải.
• Wikipedia (2018): Kéo dài tuổi thọ vật chất, loại bỏ tác động tiêu cực đến môi trường.

Hình ảnh minh họa các khía cạnh của kinh tế tuần hoàn.

Tóm lại, kinh tế tuần hoàn là mô hình kinh tế hướng đến việc thiết kế, sản xuất và dịch vụ nhằm kéo dài tuổi thọ vật chất và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Kinh nghiệm quốc tế về kinh tế tuần hoàn

Nhiều quốc gia đã tiên phong trong phát triển kinh tế tuần hoàn, như Thụy Điển, Anh, Pháp, Canada, Hà Lan, Trung Quốc, Singapore…

• Châu Âu: Ước tính kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra lợi ích 600 tỷ Euro mỗi năm, 580.000 việc làm mới và giảm phát thải khí nhà kính.
• Thụy Điển: Tái chế 53% vật liệu nhựa, 50% chất thải xây dựng và 99% rác thải thành năng lượng.
• Singapore: Xây dựng 4 nhà máy xử lý 90% rác thải thành năng lượng và biến rác thải còn lại thành đảo nhân tạo Semakau.
• Trung Quốc: Thông qua luật về kinh tế tuần hoàn, hợp tác với EU và các doanh nghiệp quốc tế.

Kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam

Việt Nam đã đẩy mạnh “sản xuất sạch hơn” tại gần 400 doanh nghiệp, giúp giảm chất thải, nguyên vật liệu và năng lượng tiêu thụ. Bộ Công Thương đã triển khai nhiều mô hình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, như:

• Sử dụng năng lượng thay thế và mô hình hộ gia đình tiết kiệm năng lượng.
• Áp dụng quản lý năng lượng tại các cơ sở công nghiệp.
• Sử dụng năng lượng tái tạo (mặt trời, khí sinh học).

Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 đặt mục tiêu tiết kiệm năng lượng 5-7% đến năm 2025, giảm tổn thất điện năng và tiêu hao năng lượng trong công nghiệp.