Sâm Bố Chính: Công Dụng, Cách Dùng và Bài Thuốc Quý

Sâm Bố Chính là gì?

Sâm Bố Chính, còn được gọi là Sâm Thổ Hào, Sâm Báo, hay Nhân Sâm Phú Yên, có tên khoa học là Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr. Loài cây này thuộc họ Bông (Malvaceae) và được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh.

Hoa của cây Sâm bố chínhHoa Sâm Bố Chính thường có màu hồng hoặc nâu đỏ pha chút vàng.

Đặc điểm của Sâm Bố Chính

Sâm Bố Chính là cây thân thảo, mọc đứng hoặc dựa vào cây khác, cao khoảng 1m. Bộ rễ màu trắng nhạt hoặc vàng nhạt, nhiều rễ có hình dạng giống củ nhân sâm, nên thường được gọi là “củ Sâm Bố Chính”.

Rễ cây Sâm bố chínhRễ Sâm Bố Chính có hình dáng giống Nhân Sâm.

Lá cây mọc so le, có cuống dài. Lá gốc hình bầu dục, lá giữa và lá ngọn xẻ 5 thùy hình dải. Hoa có màu hồng hoặc nâu đỏ pha vàng, mọc riêng lẻ ở nách lá. Quả hình trứng nhọn, hạt màu nâu hình thận. Cây ra hoa vào khoảng tháng 6-7.

Lá cây Sâm bố chínhLá Sâm Bố Chính có hình dạng thay đổi tùy vị trí trên cây.

Thành phần của Sâm Bố Chính

Theo nghiên cứu, rễ Sâm Bố Chính chứa 30-45% chất nhầy và tinh bột, cùng nhiều thành phần khác như phytosterol, coumarin, acid béo, acid hữu cơ, đường khử, hợp chất uronic, lipid, protein, 11 loại acid amin và 13 nguyên tố vi lượng.

Công dụng của Sâm Bố Chính

Sâm Bố Chính thường được dùng kết hợp với các vị thuốc khác để chữa ho, sốt, khô miệng, táo bón, khát nước, gầy còm. Theo y học cổ truyền, Sâm Bố Chính có tác dụng bổ khí, bổ huyết, thông tiểu, điều kinh, chữa sốt, bệnh phổi và bạch đới.

Theo Dược điển Việt Nam, Sâm Bố Chính có công dụng bổ khí huyết, giảm ho, trừ đờm, hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, ăn ngủ kém, thần kinh suy nhược, hoa mắt, chóng mặt, ho, viêm họng, viêm phế quản.

Nghiên cứu về Sâm Bố Chính

Nghiên cứu cho thấy Sâm Bố Chính có hoạt tính chống oxy hóa, kháng khuẩn và chống tăng sinh tế bào ung thư. Một số nghiên cứu khác chỉ ra Sâm Bố Chính có thể tăng cường độ nhạy cảm với insulin, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.

Cách dùng Sâm Bố Chính

Rễ Sâm Bố Chính thường được thu hoạch vào tháng 11-12 và tháng 1-2. Có nhiều cách chế biến rễ Sâm Bố Chính, bao gồm:

• Cạo sạch vỏ, ngâm nước vo gạo, đồ chín rồi phơi khô.
• Cạo sạch vỏ, phơi khô.
• Cạo sạch vỏ, ngâm nước phèn chua, rửa sạch rồi phơi khô.

Liều dùng thông thường từ 6-12g hoặc hơn, tùy theo chỉ định của bác sĩ.

Bài thuốc từ Sâm Bố Chính

Chữa sốt, khát nước, ra mồ hôi

Sâm Bố Chính 20g, Thục Địa 30g, Nhục Quế 3g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Bổ khí huyết

Sâm Bố Chính 30g, Hoài Sơn 15g, Đương Quy 15g, Ý Dĩ sao 15g, Hồi Đầu 12g. Làm thành viên với mật ong hoặc mạch nha, dùng 15-20g mỗi ngày.

Chữa trẻ em gầy yếu, hay đi ngoài, lỵ kéo dài

Sâm Bố Chính sao 25%, Hoài Sơn sao 30%, Ý Dĩ sao 20%, Hạt Sen sao 15%, Bạch Chỉ sao 10%. Tán bột mịn, uống với nước đường hoặc trộn với đường. Trẻ em trên 10 tuổi dùng 4-10g mỗi ngày.

Lưu ý khi sử dụng Sâm Bố Chính

Người thể trạng hư hàn nên sao Sâm Bố Chính với gừng. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng Sâm Bố Chính để chữa bệnh.