Table of Contents
Phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện là gì?
I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện
Dưới đây là bảng so sánh giúp phân biệt rõ hai loại phản xạ này:
| Đặc điểm | Phản xạ không điều kiện | Phản xạ có điều kiện |
|---|---|---|
| Khái niệm | Phản xạ sinh ra đã có, bẩm sinh, không cần học tập. | Phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập và rèn luyện. |
| Tính chất | Bền vững, di truyền, mang tính chất loài. | Dễ mất đi nếu không củng cố, mang tính chất cá thể. |
| Trung tâm thần kinh | Chủ yếu ở tủy sống và trụ não. | Hình thành ở vỏ não. |
| Ý nghĩa | Giúp cơ thể thích nghi với môi trường sống ổn định. | Giúp cơ thể thích nghi với môi trường sống thay đổi. |
Ví dụ minh họa:
- Phản xạ không điều kiện: Khi chạm vào vật nóng, tay chúng ta sẽ tự động rụt lại. Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ cũng là phản xạ không điều kiện.
- Phản xạ có điều kiện: Nghe tiếng chuông báo giờ tan học, học sinh tự động xếp hàng ra về. Chó tiết nước bọt khi nghe thấy tiếng bước chân của chủ.
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện
Phản xạ có điều kiện được hình thành dựa trên sự kết hợp giữa một kích thích có điều kiện và một kích thích không điều kiện.
Ví dụ:
Quá trình hình thành phản xạ tiết nước bọt ở chó khi nghe tiếng chuông:
- Kích thích không điều kiện: Thức ăn (gây tiết nước bọt tự nhiên).
- Kích thích có điều kiện: Tiếng chuông (ban đầu không gây tiết nước bọt).
- Quá trình hình thành: Lặp đi lặp lại nhiều lần việc cho chó ăn cùng lúc với tiếng chuông.
- Kết quả: Sau một thời gian, chỉ cần nghe tiếng chuông, chó đã tiết nước bọt ngay cả khi không có thức ăn.
Điều kiện để hình thành phản xạ có điều kiện:
- Kích thích có điều kiện phải tác động trước kích thích không điều kiện một khoảng thời gian ngắn.
- Phải lặp lại sự kết hợp giữa hai kích thích nhiều lần.
- Hệ thần kinh phải hoạt động bình thường.
Ức chế phản xạ có điều kiện:
Nếu kích thích có điều kiện không được củng cố bằng kích thích không điều kiện trong một thời gian dài, phản xạ có điều kiện sẽ dần dần mất đi. Ví dụ, nếu không còn cho chó ăn kèm với tiếng chuông nữa, sau một thời gian, chó sẽ không còn tiết nước bọt khi nghe tiếng chuông.
Nguyễn Lân Tuất là nhà khoa học người Việt Nam trong lĩnh vực vật liệu tiên tiến, hiện đang làm việc tại Đức (wiki). Ông xuất thân từ dòng họ Nguyễn Lân, gia đình có truyền thống hiếu học. Với nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy, ông đã đóng góp quan trọng trong công nghệ vật liệu, đặc biệt là màng mỏng và vật liệu chức năng, với các ứng dụng thực tiễn trong công nghiệp và khoa học.