Giá Trị Thặng Dư Là Gì? Vai Trò Của Người Lao Động?

Giá trị thặng dư là gì?

Giá trị thặng dư là phần giá trị do người lao động tạo ra vượt quá giá trị sức lao động của họ, bị nhà tư bản chiếm hữu mà không trả công. Đây là khái niệm cốt lõi trong lý thuyết kinh tế của Karl Marx, chỉ ra nguồn gốc của lợi nhuận và bản chất bóc lột trong chủ nghĩa tư bản.

Có hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư:

• Giá trị thặng dư tuyệt đối: Kéo dài thời gian lao động của người lao động vượt quá thời gian cần thiết để tái tạo sức lao động, chiếm đoạt phần giá trị tăng thêm.
• Giá trị thặng dư tương đối: Nâng cao năng suất lao động, giảm thời gian lao động cần thiết để sản xuất hàng hóa, từ đó giảm giá trị sức lao động và tăng giá trị thặng dư.

Hiểu rõ giá trị thặng dư giúp phân tích quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, cơ chế vận hành và mâu thuẫn xã hội trong hệ thống này. Nó cũng là nền tảng cho lý luận về giai cấp, chính sách và mục tiêu của phong trào công nhân.

Công thức tính tỷ suất giá trị thặng dư (m’):

• m’ = (m/v) x 100% (m: giá trị thặng dư, v: tư bản khả biến)
• m’ = (t’/t) x 100% (t’: thời gian lao động thặng dư, t: thời gian lao động tất yếu)

Vai trò của người lao động đối với giá trị thặng dư?

Người lao động là nguồn gốc tạo ra giá trị thặng dư. Bằng sức lao động, họ chuyển hóa tư liệu sản xuất thành sản phẩm có giá trị cao hơn, phần chênh lệch chính là giá trị thặng dư bị nhà tư bản chiếm đoạt. Nhà tư bản mua sức lao động với giá thấp hơn giá trị thực tế, đồng thời tìm cách tăng giá trị thặng dư bằng cách kéo dài thời gian lao động hoặc tăng năng suất lao động. Giá trị thặng dư là biểu hiện của sự bóc lột, là nguyên nhân gây ra mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và vô sản.

Thời giờ làm việc bình thường tối đa của người lao động là bao nhiêu giờ?

Theo Điều 105 Bộ luật Lao động 2019:

• Thời giờ làm việc bình thường không quá 8 giờ/ngày và 48 giờ/tuần.
• Người sử dụng lao động có thể quy định thời giờ làm việc theo ngày hoặc tuần (thông báo cho người lao động), nếu theo tuần thì không quá 10 giờ/ngày và 48 giờ/tuần.
• Nhà nước khuyến khích tuần làm việc 40 giờ.
• Người sử dụng lao động phải đảm bảo giới hạn thời gian tiếp xúc với yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại theo quy định.

Thời gian làm thêm giờ tối đa của người lao động là bao nhiêu lâu?

Theo Điều 60 Nghị định 145/2020/NĐ-CP:

• Tổng số giờ làm thêm không quá 50% số giờ làm việc bình thường trong một ngày (trừ một số trường hợp).
• Nếu làm việc theo tuần, tổng số giờ làm việc bình thường và làm thêm không quá 12 giờ/ngày.
• Tổng số giờ làm thêm không quá 12 giờ/ngày khi làm thêm vào ngày nghỉ lễ, tết, ngày nghỉ hàng tuần.
• Tổng số giờ làm thêm không quá 200 giờ/năm (một số trường hợp đặc biệt không quá 300 giờ/năm theo quy định của Chính phủ).