Table of Contents
Kinh tuyến, Vĩ tuyến và Tọa độ Địa lý
Kinh tuyến là những đường nối liền hai điểm cực Bắc và cực Nam trên bề mặt Trái Đất. Vĩ tuyến là những vòng tròn tưởng tượng song song với đường xích đạo. Kinh tuyến gốc là kinh tuyến 0 độ, vĩ tuyến gốc là xích đạo (0 độ). Đặc điểm của kinh tuyến là các đường kinh tuyến bằng nhau, chiều dài khoảng 20.000km. Vĩ tuyến có độ dài nhỏ dần từ xích đạo về hai cực. Xích đạo là vĩ tuyến dài nhất.
Để tính số lượng kinh tuyến, ta có 360 kinh tuyến (cách nhau 1 độ). Có 181 vĩ tuyến (từ 0 độ đến 90 độ Bắc và 90 độ Nam, cách nhau 1 độ). Tọa độ địa lý của một điểm được xác định bởi giao điểm của kinh tuyến và vĩ tuyến đi qua điểm đó.
Xác định Phương hướng trên Bản đồ
Phương hướng trên bản đồ thường được xác định bằng các cách sau:
- Sử dụng la bàn: Đặt la bàn lên bản đồ, kim nam châm sẽ chỉ hướng Bắc. Từ đó, xác định các hướng Đông, Tây, Nam.
- Dựa vào hệ thống kinh vĩ tuyến: Kinh tuyến chỉ hướng Bắc-Nam, vĩ tuyến chỉ hướng Đông-Tây.
- Dựa vào mũi tên chỉ hướng Bắc: Hầu hết các bản đồ đều có mũi tên chỉ hướng Bắc.
Tỉ lệ Bản đồ và Khoảng Cách
Tỉ lệ bản đồ là tỉ số giữa khoảng cách trên bản đồ và khoảng cách tương ứng trên thực tế. Tỉ lệ bản đồ cho biết mức độ thu nhỏ của bản đồ so với thực tế. Ví dụ, tỉ lệ 1:100.000 nghĩa là 1cm trên bản đồ tương ứng với 100.000cm (1km) trên thực tế.
Để tính khoảng cách trên thực tế, ta lấy khoảng cách trên bản đồ nhân với tỉ lệ bản đồ. Ngược lại, để tính khoảng cách trên bản đồ, ta lấy khoảng cách trên thực tế chia cho tỉ lệ bản đồ.
Hình dạng và Kích thước Trái Đất
Trái Đất có hình cầu hơi dẹt ở hai cực và phình ra ở xích đạo (hình elip). Kích thước Trái Đất được biểu thị qua các thông số như: bán kính xích đạo, bán kính cực, chu vi xích đạo…
Chuyển động Tự Quay của Trái Đất
Trái Đất tự quay quanh trục từ Tây sang Đông. Hệ quả chính là sự luân phiên ngày đêm. Một số hiện tượng thực tế liên quan đến chuyển động tự quay:
- Ngày và đêm.
- Giờ trên Trái Đất.
- Sự lệch hướng chuyển động của vật thể.
Tính Giờ theo Giờ Quốc tế (GMT)
Giờ quốc tế (GMT) là giờ tại kinh tuyến gốc (0 độ). Để tính giờ của các khu vực khác, ta dựa vào kinh độ của khu vực đó. Cứ mỗi 15 độ kinh độ chênh lệch tương ứng với 1 giờ. Ví dụ, khu vực ở kinh độ 120 độ Đông sẽ có giờ sớm hơn GMT 8 tiếng (120/15 = 8).
Chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời
Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo quỹ đạo hình elip gần tròn. Hệ quả chính là sự thay đổi mùa trong năm. Một số hiện tượng thực tế liên quan đến chuyển động này:
- Các mùa trong năm.
- Độ dài ngày và đêm thay đổi.
- Sự thay đổi vị trí Mặt Trời trên bầu trời.
Nguyễn Lân Tuất là nhà khoa học người Việt Nam trong lĩnh vực vật liệu tiên tiến, hiện đang làm việc tại Đức (wiki). Ông xuất thân từ dòng họ Nguyễn Lân, gia đình có truyền thống hiếu học. Với nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy, ông đã đóng góp quan trọng trong công nghệ vật liệu, đặc biệt là màng mỏng và vật liệu chức năng, với các ứng dụng thực tiễn trong công nghiệp và khoa học.